"Light" batı dillerindeki "moderate", moderat" kavramının çevirisi olarak kullanılıyor. Moderato gidiş, orta ayar gidiş, ne light, uçucu ne de ağır aksak. İşveçte Moderat Parti var. Muhafazakâr Parti anlamında kullanılıyor, ya da çevriliyor türkçede. Light Parti diyenleri görmedim, aynı gazetelerde. "Moderat(e)" ölçülülüğe, orta noktaya işaret ediyor. Bizdeki orta nokta kavramına yakın, ortayolculuk gibi bir içerik taşımıyor. İngilizcede ki "moderate" yorum, yorumu zorlamamışlığa, uçlarına çekmemişliğe işaret ediyor.Kullanımına bağlı olarak bazan olumsuzlaşabiliyor, tutuculuğu işaret edebiliyor. Ama, genellikle olumlu bir anlam taşıyor. Bir siyasi parti adı olduğunda karşıtlarının yüklediği anlam, daha çok partinin rengi, tutumu, ülkenin siyasi ayrışmışlık biçimi belirleyici oluyor.
Yani, her "moderate", moderately acting and believing people", light margarin, gazoz ya da dondurmadan çok, yağı alınmamış peynir, orijinal belediye gazozu, kaymak tutabilen yoğurt tadında takılıyor.
Moderat oluş, tadında bırakış, topuzu kaçırmayış, had biliş, ileri gitmeyiş, duracağı yeri biliş çağrışımlarını taşıyor spektrumunda.
Çeviri bir kavram ya da deyim olarak, yanlış, çarpıtılmış, tartışma kapatıcı anlamında ideolojik. Muhafazakar, tutumlu, derli toplu, aşırıya götürülmeyen bir duruş iddiası olarak moderat duruş modernist de bir duruş.
Peki "light din" kavramının kullanılmasını meşru kılan bir şey yok mu? Elbette var. Bir takım müdaheleler, tasarımlar, ihaleler olmuştur, oldu, olacaktır. İrdelersin, analiz edersin, yerersin, şarkısını söylersin, karikatürünü çizersin. Karikatür haline geleni, karikatürde bırakırsın. Bir toplumsal analitik kavram olarak pi sayısı gibi bir sabit kullanamazsınız, açıklamanız, temellendirmeniz, gerekçelendirmeniz lazım, tartışacaksanız, ikna edecek, ikna olacaksanız.
Moderat din anlayışı diye işaret edilen sünnetin en ifratsız yerinde mi duruyor? Durmayabilir. Moderat din diye bin bir şeye işaret edebilirler. Ancak burada light olduğu için karşı çıkamazsınız, en özenli yerde, orta noktada, ölçülülüğün merkezinde vb. durmakla adlandırılamayacağını gösterirsiniz.
Light din tasarımını da eleştirecekseniz, tasarımın kendi hakikatine yönelerek eleştirirsiniz. Eleştirinin nesnesine keyfi anlam yükleyerek bunu başaramazsınız, size direnmesini , cevap vermesini soru sormasını sağlayamazsınız. Öldürdüğünüz, uyuttuğunuz, kolunu kanadını kırdığınız bir rakibe meydan okumakla kalırsınız.
Hakikati olmayan, ya da kaydırılan, bir biri ile aynı kategoride ele alınamayacakları aynı kapsama sokan zihniyet, toplumunu bağımsız, özgür, insiyatif sahibi, hakikate açık, demokrasiye layık olarak görmede zorlanıyor demektir.
Ancak açık bir ortamda, üzerine tartışılabilir duruşlarla, hakikat taşımak iddiasında olabilecek iddialarla, anlaşmaya varabilmemiz, kendimizi düzeltebilmemiz, başkalarından öğrenebilmemiz söz konusu olabilir.
Hafif kaçmamak, hafife almamakla mümkündür. Eleştiri nesnesini tahrif etmek, öncelikle hitap edişin asıl hedeflediği insanları, yani ikna edilecekleri ya da katılacakları ciddiye almamak, eşit görmemek, has bir konuşmaya ortak etmemektir.
